@3 & @4 Yapılan bir şarkıyı beğenmek kadar, hatta bazı durumlarda ondan daha da anlamlı olan bir şey var: beğenilmiyorsa neden beğenilmediğini izah etmek. Olumlu yorumlar ve övgüler bir sanatçı için motivasyon kaynağıysa da elle tutulur olumsuz yorumlar kişinin kendi eksiklerini görmesini sağlayacak ve kendini geliştirmesine katkıda bulunacaktır. Ben şarkıların başlıklarını açarken her zaman iyi yorumlar yapılsın diye açmıyorum; farklı kitlelerin farklı bakış açıları geliştireceğini bildiğimden, şarkının olumsuz taraflarını göreceklerin fikirlerini de görebileyim / görebilelim diye açıyorum. Youtube'da küçük de olsa şarkıyı beğenen bir kitle var zaten; burada aynı şeylerin yazılmayacağının farkındayım. :-) Hiçbir entry girilmemesindense olumsuz entry girilmesi evladır; ama tabii eleştiriler dönüp dolaşıp “Ben daha iyisini yaparım / yapıyordum.” veya “Bu düzeyde şarkılar yapan erkek MC'ler bu kadar dinlenmiyor.”a gelince eleştiri yerine hor görme gibi duruyor. :-)
Sizler kendiniz de rap'le uğraşan ve dinleyici olarak da rap'e bir ölçüde doymuş şahsiyetler olarak elbette ki önünüze konan her şarkıyı kolay kolay beğenmiyorsunuz. Sagopa'nın, Ceza'nın dahi bazı şarkılarının eleştiri alabildiği yerde elbette ki new school isimler ortaya koydukları işleri kolay kolay beğendiremezler. Farklı dinleyicilerin de farklı yaklaşımları olacaktır tabii; mesela Youtube'daki yorumlara baktığınızda kemik kitlenin bu şarkıları ne kadar beğendiğini görebilirsiniz. Gizem veya bir başka new school MC, beğenildiği takdirde beğenildiği şekilde müzik yapmaya devam edecektir; daha fazla kitleye erişememesinin sebebini de sadece “piyasanın parası olanı desteklemesi” vs. olarak görecektir. (Haklılık payı da yok değil aslında; tamam, belki teknik açıdan piyasadakilerin gerisinde, ama ben şahsen her şarkıda üç beş kere küfretmeden duramayan rapçilerin battle'ları veya her şarkıda para, araba edebiyatları yapan trapçilerin yerine Gizem ve benzerlerinin şarkılarını tercih ederim. Ayrıca sürekli erkekleri dinlemek de bir yerden sonra sıkıyor. Bu açıdan, rapi Rihemliva ve benzerleri gibi olmayan bayanların işlerini takip etmeye çalışıyorum. [Rihemliva'yı hiç dinlemiyorum demek değil bu; ama sürekli dinlemem yani. :-)] Öte yandan, “piyasa”nın birilerini desteklemesi de yeterli değil tabii; mesela tanınmış biri tanınmamış biriyle feat attı ve o kişinin dinlenmeleri yükseldi diyelim; sadece o şarkının dinlenmesi o kadar yüksek olur. Diğer şarkılar yerinde saymaya devam eder veya çok daha az oranda yeni dinleyici kazanır. Yine, şarkınızı bir piyasa kanalından paylaştınız diyelim; sizin kendi kanalınızdan paylaştığınız şarkılara bunun bir etkisi olmaz. Derya'nın Basemode'dan çıkardığı şarkılarla kendi kanalından paylaştığı şarkıların dinlenmelerine bakın mesela. Kendi kanalından paylaştığı şarkıların dinlenme sayısı yerlerde sürünüyor. Bu da bize şunu gösteriyor ki “piyasa”nın ve rap sayfalarının durumu kadar dinleyici kitlesinin tercihleri de bu konuda belirleyici.)
“ 'Ben rap yapıyorum' rapi ” - Bu içerik kısırlığı battle rap'lerin birçoğunda var olan bir kısırlık diyebilirim. Bahsettiğiniz gibi, Joker, Defkhan gibi tanınmış isimler de birçok şarkıda döndürüp döndürüp aynı şeyleri anlatabiliyorlar. “Onlardaki teknik ilerlemişlik diğer olumsuzlukların görülmesinin önüne geçebiliyor.” diyebilirsiniz; ama teknik dışında, kullanılan dil ve samimiyet de önemli diye düşünüyorum. Gizem'in, şarkıda bahsettiği olumsuzlukları (arkasından konuşulması vs.) battle olsun diye uydurduğunu düşünmüyorum. Onun yaşayıp anlattıkları daha önce başkalarının yaşayıp anlattıklarından farklı değil diye biz “Özgün olamıyorsun.” gibi yorumlar yapmamalıyız mesela. (Daha önce bu tarz bir yorumla karşılaşmıştım; “Yeter” şarkısının altında bir kişi “Sözler beni çok gerdi. Şarkıda kendinden bir şey yok resmen. Herkesin yaptığı rapin aynısı, aynı sözler.” demişti. Gizem de “Şarkının çoğunda kendimi anlatmaya çalışmıştım; dikkate alacağım” gibi bir yanıt vermişti.) Aynı şeyler yaşanıp aynı şeyler anlatılınca dinleyicilerin bir kısmı “Biz bunları çok dinledik.” diyor, diğer bir kısmı da “alışık oldukları tad”ı buldukları için el üstünde tutabiliyor. Zevk meselesi belki de, bilemiyorum. :-)
“Acımadan vurmuş gerçekleri masaya” - Yukarıda da değindiğim gibi, olumsuz yorumlar yeri gelince olumlulardan daha işlevsel olabiliyor; “dost acı söyler” diye de bir şey var. Ayıp olmasın diye veya “acıyarak” doğruyu söylememek o kişinin yanlışında ısrar etmesine veya kendini geliştirmesi gerektiğinin farkına varmamasına yol açacağı için, aslında gerçek anlamda bir acıma olmuyor. Şarkı hakkında benim kanaatime gelirsek; bu şarkıyı Gizem'in kendi şarkıları içinde nispeten zayıf bulduğumu söyleyebilirim. Hoş, bana göre iyi olan şarkılarına da sözlükten olumlu yorum gelmedi; ama en azından bu şarkıyla karşılaştırdığınızda “Daha iyisini de yapabiliyormuş.” diyebileceğinizi düşünüyorum. Bu “daha iyi”si de sizi tatmin etmeyebilir; ama size göre iki kötünün iyisinin hangisi olduğuna doğru şekilde karar vermek de anlamlıdır. “Ben bu şarkı gibi elli tanesini cebimden çıkarırım.” gibi yorumlar, Gizem'i veya onun gibi rap yapan birini bu yönde ikna etmenizi ve onda kendini geliştirme azmi yaratmanızı sağlamaya yetmez; hele de onun şarkılarını piyasadaki işler kadar başarılı bulan insanlar var olduğu sürece. “Nasıl rap yapacağını da ben mi söyleyeyim” diyebilirsiniz; öyle yapın demiyorum tabii. Bir sanatçı kendi yolunu kendi çizmeli ki gerçek anlamda sanat eserleri ortaya çıkarabilsin. Ama sizin kanaatinizce yanlış yolda olan birine “Yanlış yoldasın” demek ile “Sen de yol, iz bilmiyorsun.” demek arasında fark var. :-) (Böyle bir tavır takınıyorsunuz manasında söylemiyorum; karşılaşılabilen genel tavır üzerinden yorum yapıyorum.)
***
Dipnot olarak belirteyim: Ben böyle uzun uzadıya yazınca sözlük yazarlarının bir kısmı savunuya geçtiğimi düşünüyor; ama tam olarak öyle değil. “Rap açısından iyi eser nasıl olur, kötü eser nasıl olur? Beğenen niye beğeniyor, beğenmeyen niye beğenmiyor?” gibi meselelere kafa yormaya ve bu konuda yazanlar kadar okuyanlara da faydalı bir tartışma ortamı oluşmasına zemin hazırlamaya çalışıyorum. Yoksa, insanların beğenilerine hükmetmek hem haddime değil hem de mümkün değil zaten. :-) Ama bazı zamanlar insanların beğenilerine birçoğumuz hükmetmek istiyoruz aslında; kaliteli rap şarkılarının dinlenmeleri popun çok gerisinde kalınca, Norm Ender kral ilan edilince, Ben Fero gibiler övülünce... takındığımız tavrı düşünün. :-)
Sizler kendiniz de rap'le uğraşan ve dinleyici olarak da rap'e bir ölçüde doymuş şahsiyetler olarak elbette ki önünüze konan her şarkıyı kolay kolay beğenmiyorsunuz. Sagopa'nın, Ceza'nın dahi bazı şarkılarının eleştiri alabildiği yerde elbette ki new school isimler ortaya koydukları işleri kolay kolay beğendiremezler. Farklı dinleyicilerin de farklı yaklaşımları olacaktır tabii; mesela Youtube'daki yorumlara baktığınızda kemik kitlenin bu şarkıları ne kadar beğendiğini görebilirsiniz. Gizem veya bir başka new school MC, beğenildiği takdirde beğenildiği şekilde müzik yapmaya devam edecektir; daha fazla kitleye erişememesinin sebebini de sadece “piyasanın parası olanı desteklemesi” vs. olarak görecektir. (Haklılık payı da yok değil aslında; tamam, belki teknik açıdan piyasadakilerin gerisinde, ama ben şahsen her şarkıda üç beş kere küfretmeden duramayan rapçilerin battle'ları veya her şarkıda para, araba edebiyatları yapan trapçilerin yerine Gizem ve benzerlerinin şarkılarını tercih ederim. Ayrıca sürekli erkekleri dinlemek de bir yerden sonra sıkıyor. Bu açıdan, rapi Rihemliva ve benzerleri gibi olmayan bayanların işlerini takip etmeye çalışıyorum. [Rihemliva'yı hiç dinlemiyorum demek değil bu; ama sürekli dinlemem yani. :-)] Öte yandan, “piyasa”nın birilerini desteklemesi de yeterli değil tabii; mesela tanınmış biri tanınmamış biriyle feat attı ve o kişinin dinlenmeleri yükseldi diyelim; sadece o şarkının dinlenmesi o kadar yüksek olur. Diğer şarkılar yerinde saymaya devam eder veya çok daha az oranda yeni dinleyici kazanır. Yine, şarkınızı bir piyasa kanalından paylaştınız diyelim; sizin kendi kanalınızdan paylaştığınız şarkılara bunun bir etkisi olmaz. Derya'nın Basemode'dan çıkardığı şarkılarla kendi kanalından paylaştığı şarkıların dinlenmelerine bakın mesela. Kendi kanalından paylaştığı şarkıların dinlenme sayısı yerlerde sürünüyor. Bu da bize şunu gösteriyor ki “piyasa”nın ve rap sayfalarının durumu kadar dinleyici kitlesinin tercihleri de bu konuda belirleyici.)
“ 'Ben rap yapıyorum' rapi ” - Bu içerik kısırlığı battle rap'lerin birçoğunda var olan bir kısırlık diyebilirim. Bahsettiğiniz gibi, Joker, Defkhan gibi tanınmış isimler de birçok şarkıda döndürüp döndürüp aynı şeyleri anlatabiliyorlar. “Onlardaki teknik ilerlemişlik diğer olumsuzlukların görülmesinin önüne geçebiliyor.” diyebilirsiniz; ama teknik dışında, kullanılan dil ve samimiyet de önemli diye düşünüyorum. Gizem'in, şarkıda bahsettiği olumsuzlukları (arkasından konuşulması vs.) battle olsun diye uydurduğunu düşünmüyorum. Onun yaşayıp anlattıkları daha önce başkalarının yaşayıp anlattıklarından farklı değil diye biz “Özgün olamıyorsun.” gibi yorumlar yapmamalıyız mesela. (Daha önce bu tarz bir yorumla karşılaşmıştım; “Yeter” şarkısının altında bir kişi “Sözler beni çok gerdi. Şarkıda kendinden bir şey yok resmen. Herkesin yaptığı rapin aynısı, aynı sözler.” demişti. Gizem de “Şarkının çoğunda kendimi anlatmaya çalışmıştım; dikkate alacağım” gibi bir yanıt vermişti.) Aynı şeyler yaşanıp aynı şeyler anlatılınca dinleyicilerin bir kısmı “Biz bunları çok dinledik.” diyor, diğer bir kısmı da “alışık oldukları tad”ı buldukları için el üstünde tutabiliyor. Zevk meselesi belki de, bilemiyorum. :-)
“Acımadan vurmuş gerçekleri masaya” - Yukarıda da değindiğim gibi, olumsuz yorumlar yeri gelince olumlulardan daha işlevsel olabiliyor; “dost acı söyler” diye de bir şey var. Ayıp olmasın diye veya “acıyarak” doğruyu söylememek o kişinin yanlışında ısrar etmesine veya kendini geliştirmesi gerektiğinin farkına varmamasına yol açacağı için, aslında gerçek anlamda bir acıma olmuyor. Şarkı hakkında benim kanaatime gelirsek; bu şarkıyı Gizem'in kendi şarkıları içinde nispeten zayıf bulduğumu söyleyebilirim. Hoş, bana göre iyi olan şarkılarına da sözlükten olumlu yorum gelmedi; ama en azından bu şarkıyla karşılaştırdığınızda “Daha iyisini de yapabiliyormuş.” diyebileceğinizi düşünüyorum. Bu “daha iyi”si de sizi tatmin etmeyebilir; ama size göre iki kötünün iyisinin hangisi olduğuna doğru şekilde karar vermek de anlamlıdır. “Ben bu şarkı gibi elli tanesini cebimden çıkarırım.” gibi yorumlar, Gizem'i veya onun gibi rap yapan birini bu yönde ikna etmenizi ve onda kendini geliştirme azmi yaratmanızı sağlamaya yetmez; hele de onun şarkılarını piyasadaki işler kadar başarılı bulan insanlar var olduğu sürece. “Nasıl rap yapacağını da ben mi söyleyeyim” diyebilirsiniz; öyle yapın demiyorum tabii. Bir sanatçı kendi yolunu kendi çizmeli ki gerçek anlamda sanat eserleri ortaya çıkarabilsin. Ama sizin kanaatinizce yanlış yolda olan birine “Yanlış yoldasın” demek ile “Sen de yol, iz bilmiyorsun.” demek arasında fark var. :-) (Böyle bir tavır takınıyorsunuz manasında söylemiyorum; karşılaşılabilen genel tavır üzerinden yorum yapıyorum.)
***
Dipnot olarak belirteyim: Ben böyle uzun uzadıya yazınca sözlük yazarlarının bir kısmı savunuya geçtiğimi düşünüyor; ama tam olarak öyle değil. “Rap açısından iyi eser nasıl olur, kötü eser nasıl olur? Beğenen niye beğeniyor, beğenmeyen niye beğenmiyor?” gibi meselelere kafa yormaya ve bu konuda yazanlar kadar okuyanlara da faydalı bir tartışma ortamı oluşmasına zemin hazırlamaya çalışıyorum. Yoksa, insanların beğenilerine hükmetmek hem haddime değil hem de mümkün değil zaten. :-) Ama bazı zamanlar insanların beğenilerine birçoğumuz hükmetmek istiyoruz aslında; kaliteli rap şarkılarının dinlenmeleri popun çok gerisinde kalınca, Norm Ender kral ilan edilince, Ben Fero gibiler övülünce... takındığımız tavrı düşünün. :-)
