"türkçe rap gelişmiyor" sözünün alt metni olarak birkaç farklı iddia ileri sürülebilir:
1- türkçe rap'in içerik açısından kendini tekrar etmesi
2- türkçe rap'in teknik anlamda ileriye gitmemesi, yerinde sayması
3- türkçe rap'in -kendinden ödün vermeden- geniş kitlelere kendini dinletememesi
4- türkçe rap dinleyen birtakım dinleyicilerin estetik zevkinin fazla gelişmemiş olması; sürekli aynı birkaç kişiyi dinlemeleri ve onları yüceltmeleri
bu görüşlerle ilgili olarak şunlar söylenebilir:
1- içerik açısından kendini tekrar etmek her müzik türünde, hatta bir ölçüde de her sanat türünde görülebilen bir şeydir. insan hayatına yön veren belli meseleler vardır (aşk, sevgi; mutluluk arayışı, anlam arayışı, adalet arayışı; din, ahlâk; para, parasızlık...). "yeni bir şey söylemek"; yeni bir konu icat etmekle değil, klasik bir konuyu farklı bağlamlarda ele almakla, yeni hayaller ve mecazlar üretmekle, dilin imkânlarını kullanarak yeni kafiyeler ve yeni ifade şekilleri bulmakla, fikrî altyapıyı belli sloganlardan ve kalıplardan kurtarmaya çalışmakla mümkündür. belli temalar da (örneğin sokak) bir yerden sonra klişeleştiği için dinleyenleri baymaktadır. sürekli aynı ifade tarzları, aynı tip cümleler kullanılırsa bayar. örneğin popta da aşk ve ayrılık mevzuları baymaktadır, ama rap müzikte yaşanmışlığın daha yoğun hissedilebilmesi ve anlatımda klişelerden sıyrılmaya çalışılması bu temalara yeniden canlılık kazandırmıştır.
2- türkçe rap başlangıcından bu yana teknik anlamda oldukça ilerlemiştir. beatler çeşitlenmiş, old schoolun günlük konuşma diline daha yakın olan "rap cümlesi" gelişerek daha akıcı, daha şiirsel bir şekil almıştır. gelgelelim işin içine techno-rap girince bütün şarkılar teknik açıdan ve içerik açısından birbirine benzemeye başladığı için, teknik anlamda bir çeşit yerinde sayma, içerik anlamında da gerileme dönemine girilmiştir. (diğer rap türleri hâlâ icra edilmeye devam edildiği için bu yerinde sayma / gerileme türkçe rapin bütününe mal edilebilecek bir durum değildir.)
3- türkçe rap, ortaya çıktığı günden bu yana kendini kabul ettirebilme anlamında önemli bir mesafe kat etmiştir (bunu üstat olarak kabul edilen isimlere borçluyuz.). gelgelelim, rapin "hak ettiği" rağbet ve saygıyı görmesi için belki de beyhude yere hayal kurulmaktadır. rapin diğer müzik türleri karşısında hak ettiği değeri görememesi bir yana, geniş kitlelerce ilgi görenler de rapin eğlenceye dönük türleri (pop-rap, party-rap) ve aşınmış hâlleridir (arabesk rap, trap). (melankolik rapin kimi örnekleri de lirizm dolayısıyla ilgi görmüştür.) dolayısıyla, bu alt türlerden herhangi biri veya ikisinin tek başına kitleye mal olması, rapin bütününün kitleye mal olması anlamına gelmemektedir.
rap dinleyicisi olmayan kişilere kendini kabul ettirebilmiş isimler bellidir: ceza, sagopa kajmer, norm ender, ayben, kolera. ilerleyen zamanlarda bu isimlere -her şarkılarıyla olmasa da- yener çevik, contra, hidra, eypio, gazapizm, ezhel, ben fero vb. eklendi diyebiliriz. yener çevik ve contra farklı tarzlarıyla, diğer birçoğu da popülaritenin dalga dalga yayılmasıyla ön plana çıkmışlardır. bu isimlerin dinlenme rakamlarının popu sollayıp sollamadığından emin değilim; ama popu sollamış olsalar da kitlenin müzik zevki ve bilinç düzeyinde aman aman bir değişme olduğu pek söylenemez. (en nihayetinde "isteyen istediğini dinler".)
4- türkçe rap'teki kitle meselesi hem dinleyicilerin kendi tercih ve davranışlarıyla, hem de yönlendirilişleriyle ilgili bir meseledir. (bu yönlendirilişin eğitim boyutu da varsa da burada sektörel yönlendirmeden bahsediyorum.) türkçe rap, zamanında hiphoplife ile bir çeşit tekelleşme sürecinden geçmiştir. bir yanda sagopa kajmer'in, diğer yanda hiphoplife'ın bulunduğu zamanlar olmuş. daha sonraları da basemode ve epidemik kuruluşları meydana çıktı ve kitlelere çoğunlukla bu mecralar müzik sundu. geçmişten bugüne kadar adı sanı fazla duyulmayan sağlam rapçiler de olmuştur; ancak belli bir grup veya kuruluşla beraber hareket etmedikleri için sivrilememişlerdir. hâliyle dinlenme rakamları da on binleri ya görememiş ya da pek aşamamıştır. (rapuzi "neden türkçe hiphop gelişmiyor?" şarkısında bu hususa şöyle değinir: "hakkını alamayan birçok adam var / popun üstüne çıkmıştık hiphoplife tarafsız olsaydı".) dinleyiciler de sadece önüne sunulan şahsiyetleri takip eder ve yüceltirse bir gelişmişlik husule gelemez.
toparlarsak; aslında türkçe rap'in gelişip gelişmemesi meselesinden çok, rapçilerin ve dinleyicilerin gelişip gelişmemesi meselesi vardır. (teoman karadeniz "ben gelişirsem, sen gelişirsen hiphop gelişir." demişti mesela.) her rapçinin türkçe rap'i temsil gücü de aynı değildir. mesela o ses türkiye yarışmasında joker'in finale kalması ile misal'in finale kalması aynı şey değildir. misal'in türkçe rap'i temsil gücü joker'e nispeten daha azdır. finale kalmasında arabeske kayan nakaratların ve dinî içeriğin etkisi vardır. finalden önce aynı grupta yarışmadıkları bir kenara bırakılırsa; finale kalan kişi joker olsaydı, bu durum kitlelerin rapi kabul etmeleri adına daha anlamlı bir delil olurdu. finale misal'in kalmış olması sadece kişisel bir kabul edilişin delilidir. (aynı husus günümüzde popülerleşen rapçiler için de geçerlidir.) dolayısıyla "rap gelişmiyor" demekten ziyade, rapçilerin bir kısmı kendilerini geliştirmiyor, kitlenin bilinç düzeyi artmıyor vs. demek daha doğrudur kanısındayım. sadece şikâyet ederek neyi değiştirebiliriz onu da bilemiyorum tabii. :-)
1- türkçe rap'in içerik açısından kendini tekrar etmesi
2- türkçe rap'in teknik anlamda ileriye gitmemesi, yerinde sayması
3- türkçe rap'in -kendinden ödün vermeden- geniş kitlelere kendini dinletememesi
4- türkçe rap dinleyen birtakım dinleyicilerin estetik zevkinin fazla gelişmemiş olması; sürekli aynı birkaç kişiyi dinlemeleri ve onları yüceltmeleri
bu görüşlerle ilgili olarak şunlar söylenebilir:
1- içerik açısından kendini tekrar etmek her müzik türünde, hatta bir ölçüde de her sanat türünde görülebilen bir şeydir. insan hayatına yön veren belli meseleler vardır (aşk, sevgi; mutluluk arayışı, anlam arayışı, adalet arayışı; din, ahlâk; para, parasızlık...). "yeni bir şey söylemek"; yeni bir konu icat etmekle değil, klasik bir konuyu farklı bağlamlarda ele almakla, yeni hayaller ve mecazlar üretmekle, dilin imkânlarını kullanarak yeni kafiyeler ve yeni ifade şekilleri bulmakla, fikrî altyapıyı belli sloganlardan ve kalıplardan kurtarmaya çalışmakla mümkündür. belli temalar da (örneğin sokak) bir yerden sonra klişeleştiği için dinleyenleri baymaktadır. sürekli aynı ifade tarzları, aynı tip cümleler kullanılırsa bayar. örneğin popta da aşk ve ayrılık mevzuları baymaktadır, ama rap müzikte yaşanmışlığın daha yoğun hissedilebilmesi ve anlatımda klişelerden sıyrılmaya çalışılması bu temalara yeniden canlılık kazandırmıştır.
2- türkçe rap başlangıcından bu yana teknik anlamda oldukça ilerlemiştir. beatler çeşitlenmiş, old schoolun günlük konuşma diline daha yakın olan "rap cümlesi" gelişerek daha akıcı, daha şiirsel bir şekil almıştır. gelgelelim işin içine techno-rap girince bütün şarkılar teknik açıdan ve içerik açısından birbirine benzemeye başladığı için, teknik anlamda bir çeşit yerinde sayma, içerik anlamında da gerileme dönemine girilmiştir. (diğer rap türleri hâlâ icra edilmeye devam edildiği için bu yerinde sayma / gerileme türkçe rapin bütününe mal edilebilecek bir durum değildir.)
3- türkçe rap, ortaya çıktığı günden bu yana kendini kabul ettirebilme anlamında önemli bir mesafe kat etmiştir (bunu üstat olarak kabul edilen isimlere borçluyuz.). gelgelelim, rapin "hak ettiği" rağbet ve saygıyı görmesi için belki de beyhude yere hayal kurulmaktadır. rapin diğer müzik türleri karşısında hak ettiği değeri görememesi bir yana, geniş kitlelerce ilgi görenler de rapin eğlenceye dönük türleri (pop-rap, party-rap) ve aşınmış hâlleridir (arabesk rap, trap). (melankolik rapin kimi örnekleri de lirizm dolayısıyla ilgi görmüştür.) dolayısıyla, bu alt türlerden herhangi biri veya ikisinin tek başına kitleye mal olması, rapin bütününün kitleye mal olması anlamına gelmemektedir.
rap dinleyicisi olmayan kişilere kendini kabul ettirebilmiş isimler bellidir: ceza, sagopa kajmer, norm ender, ayben, kolera. ilerleyen zamanlarda bu isimlere -her şarkılarıyla olmasa da- yener çevik, contra, hidra, eypio, gazapizm, ezhel, ben fero vb. eklendi diyebiliriz. yener çevik ve contra farklı tarzlarıyla, diğer birçoğu da popülaritenin dalga dalga yayılmasıyla ön plana çıkmışlardır. bu isimlerin dinlenme rakamlarının popu sollayıp sollamadığından emin değilim; ama popu sollamış olsalar da kitlenin müzik zevki ve bilinç düzeyinde aman aman bir değişme olduğu pek söylenemez. (en nihayetinde "isteyen istediğini dinler".)
4- türkçe rap'teki kitle meselesi hem dinleyicilerin kendi tercih ve davranışlarıyla, hem de yönlendirilişleriyle ilgili bir meseledir. (bu yönlendirilişin eğitim boyutu da varsa da burada sektörel yönlendirmeden bahsediyorum.) türkçe rap, zamanında hiphoplife ile bir çeşit tekelleşme sürecinden geçmiştir. bir yanda sagopa kajmer'in, diğer yanda hiphoplife'ın bulunduğu zamanlar olmuş. daha sonraları da basemode ve epidemik kuruluşları meydana çıktı ve kitlelere çoğunlukla bu mecralar müzik sundu. geçmişten bugüne kadar adı sanı fazla duyulmayan sağlam rapçiler de olmuştur; ancak belli bir grup veya kuruluşla beraber hareket etmedikleri için sivrilememişlerdir. hâliyle dinlenme rakamları da on binleri ya görememiş ya da pek aşamamıştır. (rapuzi "neden türkçe hiphop gelişmiyor?" şarkısında bu hususa şöyle değinir: "hakkını alamayan birçok adam var / popun üstüne çıkmıştık hiphoplife tarafsız olsaydı".) dinleyiciler de sadece önüne sunulan şahsiyetleri takip eder ve yüceltirse bir gelişmişlik husule gelemez.
toparlarsak; aslında türkçe rap'in gelişip gelişmemesi meselesinden çok, rapçilerin ve dinleyicilerin gelişip gelişmemesi meselesi vardır. (teoman karadeniz "ben gelişirsem, sen gelişirsen hiphop gelişir." demişti mesela.) her rapçinin türkçe rap'i temsil gücü de aynı değildir. mesela o ses türkiye yarışmasında joker'in finale kalması ile misal'in finale kalması aynı şey değildir. misal'in türkçe rap'i temsil gücü joker'e nispeten daha azdır. finale kalmasında arabeske kayan nakaratların ve dinî içeriğin etkisi vardır. finalden önce aynı grupta yarışmadıkları bir kenara bırakılırsa; finale kalan kişi joker olsaydı, bu durum kitlelerin rapi kabul etmeleri adına daha anlamlı bir delil olurdu. finale misal'in kalmış olması sadece kişisel bir kabul edilişin delilidir. (aynı husus günümüzde popülerleşen rapçiler için de geçerlidir.) dolayısıyla "rap gelişmiyor" demekten ziyade, rapçilerin bir kısmı kendilerini geliştirmiyor, kitlenin bilinç düzeyi artmıyor vs. demek daha doğrudur kanısındayım. sadece şikâyet ederek neyi değiştirebiliriz onu da bilemiyorum tabii. :-)
